Patron

Stanisław Staszic (1755-1826)
Talent jest jak kawałek szlachetnego, ale surowego metalu: dopiero pilna praca go obrobi i wartość mu wielką nada.
Przyszedł na świat w listopadzie 1755 roku. Był mieszczaninem, synem burmistrza Piły. Nauki pobierał w Poznaniu, w Kolegium Lubrańskiego, które słynęło wówczas z wysokiego poziomu nauczania. W 1776 roku wstąpił do seminarium duchownego. Trzy lata później, uzyskawszy święcenia kapłańskie, wyjechał na studia zagraniczne. W Paryżu poświęcił się naukom fizycznym i przyrodniczym, poznając głośnego wówczas filozofa Buffona, autora wielotomowej Historii naturalnej i świeżo wydanych Epok natury, przedstawiających ewolucyjny tok dziejów świata.
Po powrocie do kraju Staszic został wychowawcą synów Andrzeja Zamoyskiego. O ile pobyt w Paryżu ukształtował naukowe zainteresowania Staszica, to znajomość z Zamoyskim uczuliła go na kwestie polityczne. Zamoyski był bowiem postacią znaczącą. W czasie bezkrólewia po śmierci Augusta III zwolennik Poniatowskiego, został po jego elekcji mianowany kanclerzem wielkim koronnym. Zrzekł się demonstracyjnie tego urzędu w roku 1767, po brutalnej ingerencji Rosji w wewnętrzne sprawy Polski i porwaniu trzech opozycyjnych senatorów. Mimo to nie odsunął się od działalności politycznej, przygotowując z gronem współpracowników projekt kodeksu praw. Miał więc Staszic możliwość obcowania z politykiem wybitnym i człowiekiem prawym; miał też dostęp do jego bogatej biblioteki, zawierającej europejskie dzieła z zakresu prawa, ekonomiki, polityki, edukacji.
Po trzecim rozbiorze (1795) Staszic zajął się badaniami geograficznymi i geologicznymi, które kontynuował w początkach następnego stulecia (odbył m.in. wyprawę geologiczną w Tatry). Natomiast w okresie Sejmu Czteroletniego (1788-1792) był zwolennikiem Stronnictwa Patriotycznego pod przewodnictwem Hugo Kołłątaja
W roku 1800 został Staszic członkiem utworzonego wtedy Towarzystwa Przyjaciół Nauk, później zaś jego prezesem; sfinansował budowę siedziby Towarzystwa (tzw. Pałac Staszica) i był inicjatorem postawienia przed Pałacem pomnika Mikołaja Kopernika. Ponadto organizował szkolnictwo zawodowe, górnictwo i hutnictwo; założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie, a chłopom w swych dobrach nadał ziemię na własność.
Równie bogaty jest dorobek pisarski Stanisława Staszica. Oprócz rozpraw politycznych i społecznych (Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego…, Przestrogi dla Polski…), są w nim tłumaczenia prac naukowych (m.in. Epok natury Buffona), dzieł literackich (m.in. Iliady Homera), są też oryginalne prace literackie i naukowe z dziedziny geografii, geologii i statystyki (np. dzieło „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”).
Dla Staszica, który zmarł 20 stycznia 1826 w Warszawie, a jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową, nadrzędnymi wartościami były: praca, nauka i troska o dobro kraju. O roli pracowitości mówił w następujący sposób:
Pierwszym obowiązkiem człowieka jest pracować.
Tylko przez pracę staje się obywatelem użytecznym.
