Patron

Stanisław Staszic (1755-1826) 

Talent jest jak kawałek szlachetnego, ale surowego metalu: dopiero pilna praca go obrobi i wartość mu wielką nada.

                                                                      

Przyszedł na świat w listopadzie 1755 roku. Był mieszczaninem, synem burmistrza Piły. Nauki pobierał w Poznaniu, w Kolegium Lubrańskiego, które słynęło wówczas z wysokiego poziomu nauczania. W 1776 roku wstąpił do seminarium duchownego. Trzy lata później, uzyskawszy święcenia kapłańskie,  wyjechał na studia zagraniczne. W Paryżu poświęcił   się    naukom   fizycznym i przyrodniczym, poznając głośnego wówczas filozofa Buffona, autora wielotomowej Historii naturalnej i świeżo wydanych Epok natury, przedstawiających ewolucyjny tok dziejów świata.

Po powrocie do kraju Staszic został wychowawcą synów Andrzeja Zamoyskiego. O ile pobyt w Paryżu ukształtował naukowe zainteresowania Staszica, to znajomość z Zamoyskim uczuliła go na kwestie polityczne. Zamoyski był bowiem postacią znaczącą. W czasie bezkrólewia po śmierci Augusta III zwolennik Poniatowskiego, został po jego elekcji mianowany kanclerzem wielkim koronnym. Zrzekł się demonstracyjnie tego urzędu w roku 1767, po brutalnej ingerencji Rosji w wewnętrzne sprawy Polski i porwaniu trzech opozycyjnych senatorów. Mimo to nie odsunął się od działalności politycznej, przygotowując z gronem współpracowników projekt kodeksu praw. Miał więc Staszic możliwość obcowania z politykiem wybitnym i człowiekiem prawym; miał też dostęp do jego bogatej biblioteki, zawierającej europejskie dzieła z zakresu prawa, ekonomiki, polityki, edukacji.

Po  trzecim  rozbiorze  (1795)  Staszic zajął się badaniami geograficznymi i geologicznymi, które  kontynuował  w  początkach  następnego  stulecia (odbył m.in. wyprawę geologiczną w Tatry). Natomiast w okresie Sejmu Czteroletniego (1788-1792) był zwolennikiem Stronnictwa Patriotycznego pod przewodnictwem Hugo Kołłątaja

W roku 1800 został Staszic członkiem utworzonego wtedy Towarzystwa Przyjaciół Nauk, później zaś jego prezesem; sfinansował budowę siedziby Towarzystwa (tzw. Pałac Staszica) i był inicjatorem postawienia przed Pałacem pomnika Mikołaja Kopernika. Ponadto organizował szkolnictwo zawodowe, górnictwo   i   hutnictwo;   założył    Towarzystwo    Rolnicze   Hrubieszowskie, a chłopom w swych dobrach nadał ziemię na własność.

Równie bogaty jest dorobek pisarski Stanisława Staszica. Oprócz   rozpraw politycznych i społecznych (Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego…, Przestrogi dla Polski…), są  w  nim  tłumaczenia  prac  naukowych  (m.in.  Epok  natury Buffona), dzieł literackich (m.in. Iliady Homera), są też oryginalne prace literackie  i  naukowe  z  dziedziny  geografii,  geologii  i  statystyki (np.  dzieło „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”).

Dla Staszica, który zmarł 20 stycznia 1826 w Warszawie, a jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową, nadrzędnymi wartościami były: praca, nauka i troska o dobro kraju. O  roli  pracowitości mówił w następujący  sposób:    

Pierwszym obowiązkiem człowieka jest pracować.

Tylko przez pracę staje się obywatelem użytecznym.